Bahçenize, balkonunuza ya da salonunuza aldığınız çiçeğiniz ya da fidanınız büyüdü ve artık saksı küçük gelmeye başladı. Daha büyük bir saksıya ihtiyaç olduğunu görüyorsunuz. Peki doğru saksı seçimi nasıl yapılır?
Hangi büyüklükte saksı kullanmalısınız?
Çiçeğinizi hemen en büyük saksıya mı almalısınız yoksa bir beden büyüğünü mü seçmelisiniz?
Saksı değiştirmenin incelikleri hakkında uzman görüşü ve bilimsel çalışmalar bize ne söyler bunları öğrenmek ve de yukarıdaki soruların cevaplarını bulmak için okumaya devam etmelisiniz sevgili dostlarım.
Pekiii… Saksı değiştirmeye karar verdiniz. Doğru şekilde nasıl yapacağız, karar verme aşamasını üç bölümde anlatmaya çalışacağım.
Birinci bölüm uzman görüşü / bir bahçıvan gözünden,
İkinci bölüm bilimsel yöntemlere göre,
Son bölümde de genel bir özet olarak sizlere aktarmaya çalışacağım. Umarım anlattıklarım sizlere rehberlik edebilir.
İlk Bölüm: Bir Bahçıvanın Gözünden Doğru Saksı Seçimi Sırasında Nelere Dikkat Edilmeli?
Bitkimi hemen bir beden büyüğünü ya da ya da direk büyük bir saksıya dikeyim ve bir daha saksı değiştirmek ile uğraşmayayım dediğinizi duyar gibiyim. Bu düşünce, bir bahçıvanın gözünden bakıldığında doğru bir yaklaşım değildir. Bitkinizi en küçük halde saksıya diktiyseniz bitki büyüdükçe saksı değiştirme işini adım adım yapmanız gerekmektedir. Bir bahçıvan gözünden bakıldığında bu durumu haklı çıkaracak tezler;
- Daha az miktarda toprak daha hızlı kurur ve kılcal köklerin ihtiyaç duyduğu oksijene ulaşması daha hızlı olur.
- Saksıyı adım adım büyütmek; her değişiklikte köklerin taze ve besin elementleri açısından daha zengin bir toprakla karşılaşması bitkinin büyümesine artı yönde fayda sağlar.
- Küçük halde ki fidenizi büyük boy bir saksı içerisine almanız, köklerin aktif çalışacağı alan dışında kalan ortamlarda farklı bir yaşam formunun oluşmasına sebep olacaktır. Gerçekten buna ihtiyaç var mıdır?!! Görünürde yok.
- Büyük saksının daha uzun süre ıslak kalması sonucunda köklerin rutubete maruz kalmasına sebep olur.
- ***Yukarıdaki madde için bir yorum eklemek isterim: Bu düşünceyi biraz anlamsız – saçma- buldum. İyi drene olma özelliğine sahip bir toprağınız ( (ve de saksınızın altında yeterince delik 🙂 ) varsa böyle bir sorun ile karşılaşmazsınız. ***
- Büyük bir saksının içerisine küçük fidenizi koyarsanız, bitki gelişimi küçük saksı içerisinde olduğu gibi hızlı olmayacaktır. Büyük saksı içerisinde bitkinin kökleri yayılım yapar ve büyür. Üst aksam beklediğiniz büyümeyi yapmaz. Hatta çok fazla büyük bir saksı kullanmanız halinde, yıllık bitkisel bakım işlemlerinde istediğiniz sonucu alamadan sezonu kapatmanız çok yüksek bir ihtimaldir. Bahçıvancılık sisteminde mantık şu; küçük saksı ile başlayıp, bitki ve kök oranını eşit tutarak bitkiyi dengeli büyütmek.
- İngiliz Kraliyet Ailesi Bahçıvanlık Derneği’nin savunduğu düşünce; büyük saksı içerisine dikilen bitki stres belirtileri göstereceği, bunun sebebini de şöyle açıklıyorlar; büyük saksı içerisinde yer alan bitkinin, yoğun sulama sonucunda ya da büyük saksılarda sulama sırasında yüksek hacimde sulama sonrası, devamlı nemli ortamda kalması köklerin strese girmesine ve bir sonra ki adım olarak çürümesine yol açar. Diğer toprağa ( bahçenize, tarlanıza ) diktiğiniz fide ya da çiçeklerinizin köklerinin, yoğun yağışlar ya da sulamalar sonrasında, çürümemesinin sebebi, toprağın suyu iyi drene edebilmesidir.
İkinci Bölüm: Bilim Bize Bu Konuda Ne Söylüyor?
Kuzey Karolayna Devlet Üniversitesi’nin yayınladığı Bahçıvan Kitapçığı’nda yer alan bilgiye göre, daha büyük saksı seçiminin doğru bir tercih olduğundan bahsediyor. Bunun sebebi; büyük saksıya yapılan dikim sonrası toprağınızın hızlı kurumayacağı ve seyrek sulama yapacağınız için bunun bir avantaj olduğunun düşünülmesidir.
Bu da ilginizi çekebilir: Biyodinamik tarım nedir? Organik tarımdan farkı nedir?
**** İlk bölümde savunulan düşüncenin ‘Bahçıvan görüşünün’ tam tersi değil mi ama?! J Hadi devam edelim. Yapılan bazı denemelerden bahsetmek isterim. Bu bölümde bilimsel çalışmaların saksı büyüklüğünün bitki gelişimi üzerine etkisi ele alınmıştır. Yani bir noktada saksı sabit kalmıştır ve son ana kadar bitkinin büyümesi gözlenmiştir. Yorumlamanızı yaparken buna dikkat etmenizi kesinlikle tavsiye ederim.
Fasulye kullanılarak farklı saksı boyutlarında yapılan denemelerde, bitki büyümesinin saksı büyüklüğü iyi doğru orantılı olduğunu göstermiştir. Bu denemede asıl noktanın kullanılan toprağın verimliliği ile alakalı olduğudur.
Saksı boyları verimliliği etkiliyor
İki farklı boyda saksı kullanılarak yapılan domates yetiştiriciliğinde, iki saksıda da bulunan bitkilerin aynı büyüklüğe ulaştığı fakat büyük saksıda yer alan bitkinin daha yüksek verim verdiği gözlenmiştir.
Büyük saksı kullanımı bitki boyunun daha uzun olmasına izin verirken, küçük saksı bitki boyunun baskılanmasına neden olmaktadır. Bunun sebebi köklerin rahatça yayılıp, bitkinin yeterli fotosentez yapamaması ve bunun sonucunda bitkinin uzayarak biokütle artışının olmamasıdır. Yapılan çalışmalarda saksı büyüklüklerinden kaynaklı bitkilerdeki biokütle üretimi arasında %43’lük bir fark ortaya çıkmıştır.
Ayrıca küçük saksıda yetiştirilen, meyve veren, bitkilerde yapılan araştırmada bitkilerin erken yaşta ve dönemde çiçek açtığı bazı çalışmalara denk gelinmiştir. Abiyotik stres koşullarından kaynaklı meydana gelen bir olaydır.
Sadece Büyük Saksı Kullanımı Yeterli Midir?
Düzenli gübreleme ve sulamanın saksı boyutuna etkisi üzerine yapılan çalışmalarda elde edilen sonuç; küçük ve büyük saksılarda yapılan düzenli sulama ve besleme uygulamalarının bir noktaya kadar aynı şekilde ilerlediği, küçük saksıdaki gelişmeyi bir noktaya kadar tolare ettiği görülmüştür. Yani düzenli gübreleme ve sulama yapmamız gerekenler listesinde yer alması gereken bir maddedir.
Bilimsel çalışmaların savunduğu ve söylediği; daha büyük saksı kullanımı bitkilerin daha sağlıklı büyümesini sağladığı yönündedir.
Bu da ilginizi çekebilir: Bitki yetiştirme lambası nasıl olmalı?
Çiçekler için daha büyük saksı daha iyi midir?
Yaprak – kök büyüme ilişkisi bir biri ile doğru orantılıdır. Yapraklar, köklerin ihtiyaç duyduğu mikro besin elementleri ve fotosentez sonucu ortaya çıkan ürünleri köklere yollar. Kökler, yaprakların fotosentez yapması için topraktan aldığı su ve besin elementlerini yapraklara gönderir. Belli sınırlar içerisinde iki yapı taşından birisinin olmaması halinde gelişim olmaz. Küçük saksının en büyük handikabı üst aksam büyüme isteği içerisinde olmasına karşı köklerdeki büyümenin, küçük saksıdan kaynaklı durmasıdır.
*** Burada bir not düşmek isterim. Diyelim ki küçük saksıya fidenizi diktiniz, ihtiyacı olduğu şekilde gerekli gübreleme ve sulama ihtiyaçlarını karşılıyorsunuz. Bitkinizin büyümesini gözlemliyorsunuz ve bitkiniz küçük saksı içerisinde köklerin strese girmesine izin vermeden saksı değişimini yapıyorsunuz. Bunu tüm ciddiyetle düzenli olarak yapmanız halinde, bitkinizin daha hızlı gelişmesini sağlayabilirsiniz. Fakat bu takip aşamalarını kaçırıp dikkate almamanız halinde; yukarıda belirttiğim her türlü olumsuzluk ile karşılaşmanız kaçınılmaz bir son olacaktır.
Son Bölüm: Neden Bahçıvanlar Küçük Saksı, Bilimsel Çalışmalar İse Büyük Saksı Öneriyor?
Gerçek anlamda baktığımızda net bir cevap yok. Buradan sonrasında yazılanlar benim yorumlarımdan oluşacaktır.
Şunu söylemek isterim ki aslında en küçük saksı seçimi ile başlama kuralı kesinlikle uyulmalıdır demiyorum. Büyük saksı içerisinde başlamak, doğru sulama ve gübreleme programı ile (yukarıda yazdığım notta yer aldığı gibi eğer düzenli bakım ve takip yapabilecekseniz) yapılan yetiştiricilikte istediğiniz sonucu almanızı sağlayacak, hatta her saksı değişim aşamasında ortaya çıkabilme ihtimali olan (toprağın dağılarak köklerin açığa çıkması, bitkinin kırılması gibi) sorunların da önüne geçecektir.
Çünkü direk toprağa ekim yapılan tohumlar ya da fideler düşünüldüğünde geniş bir üretim alanında bitkilerin gayet normal bir şekilde büyüdüğünü görebiliyoruz.
Ee.. Hadi Hangi Saksı Boyutunu Seçmemiz Gerektiği Doğru Söyle Artık…
Yukarıdaki cümleyi kurduğunuzu duyar gibiyim. “Bu iş böyle olmalıdır, bu saksıları kullanmazsan bu iş olmaz, çünkü bu tarzda sorunlar ile karşılaşabilirsin…” tarzında cümleler ile karşılaşmanız halinde bu yorumların yanlış olacağını unutmayınız lütfen.
Saksı değişimi için vereceğiniz karar tamamıyla sizin nasıl bir disipline sahip olduğunuzla alakalıdır. Maalesef ki durum bundan ibaret. İstediğiniz cevabı bulamadığınızı görür gibiyim. Fakat burada yapmaya çalıştığım olması gereken ya da olanları size tarafsız bir şekilde iletip sizin değerlendirmenize yardımcı olabilmek. Sizin tarzınızı ya da yaşam disiplininizi, sizin bahçenizdeki ya da balkonunuzdaki bitkileri bakma stilinizi siz biliyorsunuz.
Bitkilerinizi ya da tohumlarınızı daha büyük bir saksı içerisinde yetiştirmeniz olması gerekendir. Bu noktada dikkat etmeniz gereken; büyük bir bitki yetiştirmek istiyorsanız başlangıcı büyük saksı ile yapmalısınız.
Örneğin; fazla yağmur yağan bir bölgede yaşıyorsunuz ve üstü kapalı bir bahçeniz yok, saksılarınızın çok fazla suya maruz kalma durumu söz konusu. Bu şartlar altında küçük saksıları tercih etmeniz suyun daha hızlı drene olmasını sağlayacağı için doğru tercih olacaktır.
Evinizin içerisinde yetiştirdiğiniz bitkilerin çok hızlı büyümesini istemiyor, büyümeyi baskı altında tutmak istiyorsunuz. Bu isteğinizi yerine getirmek için bitkiniz istediğiniz boyutlara ulaştığında saksı büyüklüğünü sabit tutarak büyümeyi durdurabilirsiniz ve saksınızı büyütmeden bitki yetiştiriciliğine devam edebilirsiniz.
Sonuç
Yukarıda da bahsettiğim gibi en ideal bitki büyütme büyük saksıda yapılır, fakat bitkilerinizi satın alırken neden küçük saksılarda bitki satın alıyoruz diye sorarsanız, cevap basit; bitki yetiştiriciliği için kullanılan gübreleme ve sulama maliyetlerini azaltmak için yapılan bir uygulamadır.
Sevgili dostlarım bu yazının amacı, hangi saksı büyüklüğünü, hangi şartlar altında kullanacağınıza karar verme konusunda yardımcı olmaktı. Burada körü körüne bir fikre saplantılı şekilde gitmemeniz gerektiği konusunu size aktarmaya çalıştım. Toprak ve doğa bize ihtiyacımız olan her şeyi verecektir. Bu ihtiyacı bir balkonda ya da sınırlı alanda saksı içerisinde yapmak istiyorsanız, hangi bitkiyi yetiştirmek istediğinize karar verdikten sonra, yetiştirme alanınıza (kapalı mı açık mı durumuna) göre saksı büyüklüğünüze karar vermenizdir.
Güzel bir bahçenin hayali ve gerçekleşmesi dileğiyle.
Görsel kaynak: www.gardenmyths.com
