Blueberry Yetiştiriciliği | 13 Tür, Dikimden Hasata En Detaylı Anlatım
Blueberry / Mavi yemiş (Genus vaccinium familyasına ait olan bitki), Kuzey Amerika, Avrupa, Batı Asya’nın kayalık dağlarında, doğada kendiliğinde yetişebilen, çok yıllık ve çalı formunda bir bitkidir. Anavatanı Kuzey Amerika’dır. Yüksek rakımda ve asidik toprakta Blueberry yetiştiriciliği yapılabilir ve bitki bu koşullarda çok güzel gelişim göstermektedir. Ilıman iklim kuşağına da uyum sağlamıştır.
Amerika yerlileri tarafından çok uzun yıllar Blueberry / Mavi yemiş kurusu ya da taze olarak tüketildiğine dair kanıtlara rastlanmıştır. 1900 ‘lü yılların başında. Amerika’da yapılan ıslah çalışmaları sonrası yeni çeşit elde edilmiş ve ticari olarak Blueberry yetiştiriciliği başlamıştır. Amerika Birleşik Devletleri’nde çok popüler bir meyvedir. Doğal rengi mavi olan nadir bitkilerdendir.
NOT: Türkiye’de gün geçtikçe yıldızı parlayan ve popülaritesi artan Blueberry/Maviyemiş meyvesi hakkında doğru bilinen yanlış, bu meyvenin diğer adının Yaban Mersini olarak biliniyor olmasıdır. Blueberry adı dilimize Maviyemiş olarak tercüme edilmiştir.
Mavi yemiş Faydaları ve Kullanım Alanları
Maviyemiş taze olarak tüketilebilir veya jöle, reçel, marmelat, turtalar, hamur işleri veya meyve suyu yapmak için kullanılabilir. Maviyemiş meyvesinin birçok sağlıklı özelliği vardır. Antioksidan deposudur. Görme yeteneğini arttırır ve gözü korur. Mikrop öldürücüdür. Obezite riskini önler. Beyin sağlığı ve zihinsel gelişimi sağlar. Gece görüş kabiliyeti sağlar. Kalp, ciğer, böbrek, mide, bağırsak için faydalıdır. Diyabet riskini azaltır. Kalori ve sodyum bakımından düşüktür, kolesterol içermez ve bir lif kaynağıdır. Lifin önemli bir bileşeni, kan kolesterolünü düşürme kabiliyeti ile tanınan pektindir.
Böğürtlen ve çilek gibi Blueberry, laboratuar çalışmalarında kanser hücreleri üzerinde inhibe edici (gelişmesini durdurucu ve enzim faaliyetlerini bitirerek hücreleri öldüren) etkilere sahip olan ölçülebilir miktarlarda ellagik asit içerir. Blueberry suyu ayrıca bakterilerin mesaneye yerleşmesini önleyen ve böylece idrar yolu enfeksiyonlarını önlemeye yardımcı olan bir bileşik içerir. Sonuncu ama bir o kadar önemli, USDA’nın raporlarına göre mavi yemiş glokomun (göz tansiyonunun) etkilerini azalttığı ve hafızayı geliştirdiği gösterilmiştir.
Blueberry Yetiştirmeli miyim?
Maviyemiş, az yer kapladıkları ve minimum sulama isteklerine sahip olduğu için evinizin arka bahçesi için uygun bir bitkidir. Fakat ben Blueberry bitkisini saksıda evin içerisinde yetiştirmek istiyorum diyorsanız, garip bakışlarımızı üzerinize çekmek için doğru noktaya parmak basmış olursunuz. Çünkü yetiştirme ortamının asidik toprak yapısına sahip olması gerekir. Bu imkanı saksı içerisinde sağladıktan sonra düzenli olarak asidik toprak yapısını koruyabileceğim diyorsanız, alkışlarımız ve tebriklerimizi sonuna kadar hak ediyorsunuz demektir.
Bu enerjiyi dışarıda harcadığınızda bir bahçe kurup yönetebilirsiniz. Unutmayın, Bluberry yetiştiriciliği için toprağınızın asidik değerler içerisinde olması gerekir. Bu değerler arasında değilse ve yetiştiricilikte ısrarlıysanız toprak asitliğini düzenleme ve kontrol etmek için önlem almalısınız.
Türkiye’de Blueberry yetiştiriciliği ve tarihçesi
Amerika’da yetiştiriciliği yapılan maviyemiş çeşitleri ile, ülkemizin tanışması, Prof. Dr. Hüseyin Çelik hocamızın 2000’li yıllarda, maviyemiş fidanlarını ithal etme girişimleri sayesinde olmuştur. İlk olarak Doğu Karadeniz bölgesinde, 1000 metre rakımda Rize, Giresun ve Trabzon’da, pH’sı 4,5 – 5,2 arasında olan asitli topraklarda mavi yemiş yetiştiriciliği için girişimde bulunulmuştur. İlk girişim çalışmalarından sonra meraklı üreticiler ve yatırımcıların girişimleri ile Bursa (İnegöl), İznik (Candarlı) gibi 800 metre ve üzeri rakıma sahip, çam ağaçlarından oluşan ormanların eteklerine mavi yemiş fidanı dikilmiştir.
Sonrasında Bursa Büyükşehir Belediyesi organizasyonunda ve İnegöl Belediyesi öncülüğü ve desteği ile blueberry yetiştiriciliği teşvik edilmiştir. Batı Karadeniz, Marmara ve Ege bölgelerinde asitli toprak yapısına sahip bölgelerde mavi yemiş yetiştiriciliği yaygınlaştırılmıştır. En baştan itibaren gerçekleşen girişimler sonucunda, günümüze 2020 yılına gelindiğinde ülkemizde 3000 dekar üretim arazisine ulaşılmış ve yıllık 2000 – 3000 ton arasında değişen rakamlarda yüksek boylu maviyemiş meyvesi üretimi olduğu tahmin edilmektedir. Hidroponik sistemde, topraksız üretim modelinde ve saksıda mavi yemiş üretimine yönelik Antalya, Kütahya ve Afyon’da örtü altında yatırımlar yapılmış ve geliştirilmeye devam etmektedir.
Blueberry yetiştiriciliği için toprak özellikleri
Blueberry yetiştiriciliği için en iyi toprak pH’sı 4.5-5.2 arasında, yüksek organik madde içeriğine sahip, nemli, iyi drene olabilen topraklardır. Toprak ıslahını bu özellikler göz önüne alarak yapmanız gerekli. Saksıda yapılacak Blueberry yetiştiriciliğinde, fidan dikim aşamasında ve sonrasında asitlik seviyesi izlenmeli ve muhafaza edilmelidir. Oldukça spesific ve fazlaca özen gösterilmesi gereken yetiştirme koşulları nedeniyle, topraktaki organik madde seviyesi %3’ün altında ise yükseltilmeli, dikim öncesi pH düzenlenmelidir.
Maviyemiş yetiştiriciliği sırasında kullanılacak fidanlar çıplak köklü olarak da dikilebilir, bu dikim sonrası ikinci veya üçüncü sezonda mavi yemiş hasadına başlayabilirsiniz; ancak, yaklaşık 6 – 8 yıl boyunca tam verim dönemine geçemezler. Saksıda yetiştirilen maviyemiş bitkileri 2 – 3 yaşında olabilir ve direk meyve vermeye başlayabilir. Mavi yemiş bitkilerinin fidanlarının dikiminden sonraki ilk 2 yıl veya bitkiler 70 – 75 cm yüksekliğe ulaşana kadar meyve vermesine izin verilmemelidir. Bu dönem içerisinde meydana gelen çiçekler kopartılmalıdır.
Bitkinin meyveye yatmasına izin vermek bitkinin güçlü bir şekilde büyümesinin önüne geçecek ve bitki boyunun ve dirayetinin istenilen düzeyde olmasının önüne geçecektir. Meydana gelen çiçeklerin bu dönemde kopartılması, ilerleyen yıllarda bitkilerde daha kalite ve fazla sürgün oluşumuna olanak sağlayacaktır. Bu da daha verimli ve kaliteli meyve alacağınız anlamına gelmektedir. Açık alanda yapılan üretimde meyvelerin renklenmeye başladığı dönemde kuşlardan korunması gerektiğini de unutmamak gerekmektedir.
Blueberry Dekar Verimliliği Nedir?
Mavi yemiş çalı formunda, yaklaşık 1,5- 2,0 mt. boyunda, bodur bir bitkidir. Yetiştiriciliği ve hasadı çok kolaydır. Hobi olarak ya da evinizin arka bahçesinde bile yetiştirebileceğiniz bir bitkidir. Arazinizin sınırlarına çit bitkisi olarak dikimini yapabilirsiniz. Toprağa dikildiğinde yaklaşık 50 yıl (çok uzun bir süre), saksıda yapılan yetiştiricilikte en az 20 yıl ömrü olduğu gözlenmiştir. Ph aralığı 4,5 – 5,0/5,2 olmalı, asitli toprakta yetiştirilmelidir. Yapay ortamlarda kontrollü bir şekilde, saksı içerisinde pH seviyesi ayarlı coco-peat substrate (hindistancevizi lifi substratı) ile üretim yapıldığında, mayiyemiş hasadı 2-3 kat artmıştır.
Maviyemiş yetiştiriciliği sırasında toprak veya hidroponik ortam istekleri aynıdır. Fakat maviyemiş yetiştiriciliği sırasında bu iki yetiştirme tarzı arasındaki en önemli fark ve özellik hidroponik yetirtiricilik sırasında bitkinin su ve besin ihtiyacının düzenli, yeterli ve aksatmadan programlı bir şekilde yapılması gerekmektedir. Bu sayede daha fazla verim ve kaliteli meyve elde etmek mümkün olur. Ülkemizde farklı bölgelerde, farklı iklim koşullarında, bölgeye uygun maviyemiş çeşitleri ile bahçe tesis edilerek, Amerika ve İspanya’da olduğu gibi üretim yapılabilir.
Blueberry yetiştiriciliği için sezon süresince 7-8 ay meyve hasadı hedeflenmektedir. Yani düzenli ve kesintisiz bir hasat sezonu olmaktadır. Açık alanda direk toprağa yapılan maviyemiş yetiştiriciliğinde, dekar başına ortalama verim 800-1000 kg seviyesinde olduğu hesap edilmektedir. Dekara 300-800 adet fidan dikilmektedir.
Saksıda yapılan üretimde 6-7 yaşlı olgun fidandan, 4-5 kg verim alınabilmektedir. Normal şartlar altında dekar verimliliği 1,5 – 2 ton meyve hasadı olarak yapılmaktadır. İdeal koşulların sağlanması durumda bazı çeşitlerin verimliliği, fidan başına 8-9 kg’a kadar yükseldiği görülmüştür. Bu şartlar altında dekar başına verimlilik 2,5 – 3 ton olarak hesaplanmıştır. Serada, saksıda yapılan yetiştiricilikte kullanılan 2 yaşlı fidandan, dikim sonrası ikinci yılı içerisinde ticari boyutta verim alınabilmektedir. Çeşit özelliğine, yetiştiricilik tekniklerine ve hasat sonrası işlemlere göre, maviyemiş meyvesi 15-30 gün arasında depolanabilir ve raf ömrü uzatılabilir.
Blueberry Çeşitleri ve Özellikleri
Dört tür ekili Blueberry vardır: yüksek çalı, yarı yüksek veya yüksek alçak, tavşan gözü ve güney yüksek çalı. Yarı yüksek maviyemiş, aşırı soğuk kış koşulları için daha uygundur ve yüksek çalı Blueberry kadar verimli olmayabilir. Birçok iyi Maviyemiş çeşidi mevcuttur. Highbush (Amerikanın en popüler Blueberry çeşitlerinden birisi), çapraz tozlaşma amaçları için iki farklı (tozlayıcı) çeşit gerektirmez.
Bununla birlikte, daha büyük meyveler ve daha yüksek verim, çapraz tozlaşmadan kaynaklanacaktır, bu nedenle en az iki farklı çeşit ekilmesi arzu edilir. Birden fazla çeşidin kullanılması ayrıca yetiştiricilerin hasat mevsimini yaymasına ve eğer bir çeşide sahipse iyi mahsuller elde etmelerine olanak tanır.
Blueberry Çeşitleri Nelerdir?
Yazımıza blueberry yetiştiriciliğinde tercih edilen blueberry çeşitlerinin biraz daha detaylı anlatımı ile devam etmek isterim.
1- BLUECROP
Blueberry yetiştiriciliği için aranan türlerden birisi Bluecrop. Bu çeşit kuzey çeşidi olup tüm çeşitler arasında en fazla adaptasyonu yeteneği olan, verimli ve hastalıklara karşı dayanıklı bir çeşittir. Orta mevsimde hasat edilen bir çeşittir. Farklı alanlarda kullanılabildiği için, taze/sofralık, kurutmalık ve donmuş gıda olarak, Amerika’da plantasyon için en fazla tercih edilen bir çeşittir. Bu çeşidin 800 – 1000 saat soğuklama ihtiyacı vardır. Diğer bir artısı da meyve çatlamasına karşı diğer çeşitlere göre daha dayanıklı olmasıdır.
Yetiştiriciliği kolay olan bu çeşit fazla miktarda meyve verme eğiliminde olduğu için düzenli budama yapılması gerekmektedir. Meyve olgunlaşması Haziran ayı itibariyle başlar ve erken toplanan meyvelerin tadı mayhoş olur. Ayrıca meyvenin yarısı açık mavi renk alırken güneş görmeyen arka tarafı/yüzeyi kırmızı renkte kalır. Bu durum için “red back” tabiri kullanılır. Olgunlaşmış meyvenin lezzeti “çok iyi” sınıfında yer alır. Hobi bahçeleri ya da evinizin arka bahçesi için tercih edilebilecek, dünyada popüler bir çeşittir.
2-BLUEGOLD
Orta mevsimde olgunlaşan ve hasat edilen bir çeşit olan Bluegold soğuğa karşı da dayanıklıdır. Meyve kalite kriterlerinden; lezzeti çok iyi, meyve iriliği homojen, meyveleri oldukça sert ve sağlamdır. Tek handikabı meyvelerde küçük oluşabilmektedir. Hastalık ve zararlılara karşı dayanıklı bir çeşittir. Soğuklama ihtiyacı 800-1.000 saattir. Dik büyüme özelliği gösterir. El ve makineli hasada uygun bir çeşittir. Hasat edilen meyveler taze ve dondurulmuş olarak kullanılabilir.
3-BLUEJAY
Kuzey çeşidi olan Bluejay orta mevsimde yani Temmuz ayında olgunlaşır ve hasada gelir. Meyve rengi açık mavi ve lezzeti iyi kategorisinde değerlendirilir. Kış soğuklarına karşı dayanıklı bir çeşittir. Verimli bir çeşit olan Bluejay, hızlı ve güçlü gelişim gösterir. Blueberry için kritik hastalık olan Monilya hastalığına karşı da dayanıklıdır. Önemli bir özelliği olarak; meyve dökümüne ve çatlamaya karşı dayanıklıdır. Meyveler orta irilikte ve çok kaliteli olup, pazarda aranan ve istenilen bir çeşittir. Yaklaşık 1000 Saat soğuklama ihtiyacı vardır. Meyvelerin kullanım yeri, taze, sanayi ve donmuş ürün sektöründe kullanılır. Pazarda aranan bir çeşit olmasının yanında sanayide de tercih edilebilecek bir çeşittir.
4-CHANDLER
Soğuğa karşı en dayanıklı blueberry çeşidi olarak düşünülebilir. -26 derece kış soğuklarına kadar dayanabilmektedir. Meyveleri, oldukça iri ( kiraz büyüklüğüne kadar ulaşabilir), sulu ve tatlıdır. Meyve lezzeti iyi sınıfında yer alır. Meyve olgunlaşma zamanı orta-geç dönemdir. Ağustos ayında meyve vermeye başlayan bu çeşidin hasat dönemi oldukça uzundur. 6 haftadan daha uzun bir hasat süresi vardır. Hastalık ve zararlılara dayanıklıdır. Kök çürümesine karşı dayanıklı olması önemli bir avantajdır. El ile hasada uygun olan bu çeşit, 1000 saat soğuklama ihtiyacına sahiptir. Hobi bahçeleri ve evinizin bahçesinde yetiştirilmeye de çok uygun bir çeşittir. En önemli özelliği, kolay büyümesi ve uzun süren hasat periyodu ile amatörler için ilgi çekicidir. Bitki büyemesi güçlü ve yayvandır. Hasat edilen meyveler taze/sofralı ve donmuş ürünler olarak değerlendirilebilir.
5-DARROW
Blueberry Darrow, Ağustos ayında olgunlaşan geççi bir çeşittir. Meyveler çok iri açık mavi renkli, sert ve gevrektir. Meyve lezzeti (mükemmeldir) çok iyi sınıfında yer alır, tatlı ama çok hafif mayhoştur. Meyvelerin raf ömrü uzun ve dayanımı fazladır. Geç mevsim olgunlaşan bu çeşit oldukça dik ve güçlü gelişir. Soğuklanma ihtiyacı 1000 saattir ve meyveler taze/sofralık ve donmuş ürün olarak kullanılabilmektedir.
6-DUKE
Verimli bir çeşit olan Duke, aynı zamanda da dekoratif bir bitkidir. Meyve rengi açık mavi ve büyüktür. Orta irilikte meyvelere sahiptir. Meyve lezzeti keskin ve tatlıdır, iyi sınıfında yer alır. Çiçeklenmesi geç olduğu için ilkbahar donlarına yakalanmayan bir çeşittir. Çit bitkisi olarak da çok dekoratif bir görünüme sahip olup erkenci bir çeşittir. Mayıs sonu olgunlaşır. Bu çeşidin meyveleri diğer çeşitlere göre daha homojen bir yapıya sahiptir. Duke çeşidinin çiçeklenmesi geç olsa da olgunlaşması hızlı ve erken olan bir kuzey çeşididir.
Verimi yüksek olan bu çeşidin meyve yükünden dolayı dalları yere eğilebilir. Yere eğilme sonucu oluşabilecek dal kırılmalarının önüne geçebilmek için destek sistemi kullanılması gerekebilir. 800-1000 saat soğuklama ihtiyacına sahip bu çeşidin meyve lezzeti iyi sınıfında yer alır, meyvelerin rengi ( gökyüzü mavisi) ve lezzetinden dolayı kuşlar için çok çekicidir. Bağ maymuncuğu, külleme, mangan ve demir eksikliğine dikkat etmek gerekir. Meyveler sofralı ve donmuş ürün olarak kullanılabilir.
7-ELLIOTT
Elliot (Vaccinium elliottii) Olgunlaşması geç dönemde yani Ağustos-Eylül aylarında ilkbahar erken donlarına yakalanmayan bir Kuzey çeşididir. Meyve iriliği Orta büyüklükte ve lezzetli mayhoş tatlı, meyve rengi de açık mavi olan bir çeşittir. Salkımlar %50 Homojen meyvelerden oluşur. Meyve lezzetinin iyi olmasını istiyorsak meyveler tamamen olgunlaştıktan sonra hasat edilmelidir. 1.000 saat soğuklama ihtiyacı vardır. Bitki dik ve güçlü bir büyüme eğilimi göstermektedir. Hasat edilen meyveler taze ve donmuş ürün olarak değerlendirilebilmektedir.
8-JUBILEE
Jubilee (Ericaceae Vaccinium corymbosum) Olgunlaşma dönemi orta mevsim yani Haziran ayında olan Güney çeşididir. Bitki dik ve güçlü bir büyüme eğilimi gösterir. Yüksek sıcaklık, ağır toprak koşulları, ani kış soğukları ve olumsuz koşullarda büyümesi iyidir. Gaddar bir çeşittir diyebiliriz. 500 saat soğuklama ihtiyacı vardır. Sıcak bölgelere çok rahat uyum sağlar ve yetiştirebilir. Meyveler açık mavi renktedir. Meyve lezzeti iyi sınıfındadır ve orta irilikte meyveleri vardır. Gök mavisi rengi ile mükemmel bir görüntü sunar ve uzun raf ömrü vardır. Hasat edilen meyveler taze olarak kullanılabilir.
9-LEGACY
Geççi bir kuzey çeşidi olan Legacy’nin orta irilikte meyveleri vardır. Meyveleri lezzetli ve şekerli bir aromaya sahiptir. Aynı zamanda dekoratif bitki olarak da kullanılmaktadır. Diğer çeşitler ile birlikte kombine olarak dikildiğinde uzun bir mavi yemiş sezonu ve meyve hasadı sağlar. 800-1.000 Saat arası soğuklama
ihtiyacı vardır. Bitki dik ve güçlü bir büyüme eğilimi gösterdiği için her yıl düzenli budama ile yaşlı dalların çıkartılması yapılmalıdır. Yüksek verime sahiptir ve soğuk zincirde uzun bir raf ömrüne sahiptir. Meyve rengi orta mavi ve olgunlaşma zamanı orta geççi dönemdir. İlk yıllar verimliliği diğer çeşitlere göre nispeten daha az olan bu çeşitdin olgunlaşma ile beraber verimliliği artar. Taze tüketimde kullanılabilen bu çeşit oldukça verimlidir.
10-O’NEAL (Oneal)
O’NEAL (Oneal) Vaccinium darrowii, Güney çeşitleri içerisinde en iyi lezzete sahip çeşit olarak kabul görmektedir. Mayıs ayında olgunlaşan bu çeşidin koyu mavi ve iri meyveleri vardır. Özellikle Kaliforniya, Şili ve Arjantin’de yetiştiriciliği yapılan ve çok tercih edilen bir çeşittir. 400 saat soğuklama ihtiyacı vardır. Bitki yayvan ve güçlü bir büyüme eğilimi gösterir. Kültürel işlemlerin uygun yapılması verimlilik için önemlidir. Hastalık ve zararlılara dayanıklı bir çeşittir. Özellikle Misty çeşidi ile dikilirse; kendine verimli olmasına rağmen verim değerlerinde artış gözlenmiş, daha iyi sonuçlar alınmıştır. Güney’de sıcak bölgelerde Nisan sonu Mayıs ayında meyveler olgunlaşır. Hasat edilen meyveler taze/sofralık ürün olarak kullanılır.
11-PATRIOT
Mavi yemiş Patriot (Vaccinium corymbosum), Kuzey çeşidi olmasına rağmen erken olgunlaşan, Erkenci, bir çeşittir. Meyve lezzeti çok iyi ve iridir. Bitki yayvan ve güçlü büyüme eğilimi gösterir. Meyve rengi koyu mavidir. Ağır toprak yapısına karşı toleransı iyidir. Kök çürüklüğü hastalığına karşı dayanıklıdır. Mayıs ayında çiçek açar ve Haziran-Temmuz ayında olgunlaşır. Soğuklara karşı dayanımı iyidir. Verimliliği yüksek bir çeşit olup bitki başına 4, 5-9 kg arası meyve alınabilir. Soğuklama
ihtiyacı 1.000 saattir. Hasat edilen meyveler taze tüketim olarak kullanılır.
12-MISTY
Misty (Vaccinium corymbosum) erkenci güney çeşididir ve erken çiçeklenme gösteren bu çeşit O’neal çeşidi ile birlikte dikilirse verim ve kalite artar. Orta iri ve çok iyi lezzete sahip meyveleri vardır. Meyveler gökyüzü mavisi renktedir. Mayıs ayında olgunlaşan meyveler için 300 saat soğuklanma ihtiyacı yeterlidir. Her sene istikrarlı ve yüksek meyve verimi ve de hızlı büyüme göstermesinden dolayı Kaliforniya popüler olarak yetiştiriciliği yapılan ve ilk tercih gören çeşitlerden birisidir. En az 2 farklı çeşit ile
dikildiği takdirde verim ve kalite artar. Hasat edilen meyveler taze tüketim olarak kullanılır.
13-BRIGITTA
Brigitta (Vaccinium corymbosum), eski ve çok yaygın olarak yetiştiriciliği yapılan bu çeşit oldukça verimli olup Avusturalya’da geliştirilmiştir. Kendine verimli bir çeşittir fakat diğer çeşitler ile dikildiğinde hem meyve verimi hem de meyve iriliğinde artış görülmüştür. Meyve rengi açık mavi, meyve iriliği iri, olgunlaşma zamanı orta geç ve çok lezzetli meyveleri olan bir çeşittir. Düşük sıcaklıklara dayanımı yüksektir. Temmuz-Ağustos ayında hasat edilir ve taze/sofralık ürün olarak kullanımı tercih edilir.
Blueberry – Mavi yemiş Nasıl yetiştirilir?
Şimdiye kadar olan kısımda blueberry, diğer adıyla mavi yemişin mazisinden, toprak isteğinden, verimliliğinden ve çeşitlerinden bahsettik. Şimdi de mavi yemiş nasıl yetiştirilir konusuna detaylıca bakalım. Hangi türünü seçerseniz seçin, toprak hazırlığı, dikim ve bakım kısımlarında bitkiye has gereklilikleri sağlamazsanız elbette alacağınız verim hayal kırıklığına uğratabilecektir.
Toprak Asidifikasyonu İçin Öneriler
Blueberyy toprak isteği, yetiştiricilik yapmak isteyenler için önemli bir unsur. Toprak pH’ı 5.5’in üzerindeyse, toprak pH’ını düşürmek için granül formda kükürt uygulanabilir. pH’ı düşürmek için 100 metre kare toprağa pH değerine göre değişmekle birlikte 500 gr ile 1.5 kg arasında değişen oranlarda elemental kükürt eklenmelidir. Bu karıştırma işlemi, açık arazide üretim yapacaksanız üretimden üç ay önce toprağın üstten 10 cm’lik tabakasına iyice karıştırılmalıdır. Toprak pH’sı 6’nın üzerinde ve toprakta yüksek miktarda kalsiyum varsa daha uzun süre bu bekleme yapılmalıdır. Bu durumlarda üretimden önceki yıl kükürt uygulaması yapılmalı, toprak nemli tutulmalıdır.
Dikim Teknikleri
Mart – Nisan ortası arası Blueberry dikimi için ideal zamandır. Açık köklü fidan dikimi yapılacaksa, kök – dal budaması yapılmalıdır. Dikim için beklemede olan fidanlar su içerisinde tutulabilir. Mantari hastalıklarından korumak için hazırlanan karşıma daldırma yapılabilir. Günümüzde kurulan bahçeler açık araziye dikim dışında, artık saksıda yetiştiriciliğe kaymaya başlamıştır. Bu sistemde bitkiler daha büyük bir kök yapısıyla hatta yaşını almış, 2 yaşlı olabilecek, şekilde üretim yerine getirilebiliyor.
Maviyemiş, pH’ı 4.5 ile 5.2 arasında nemli ve iyi drene olabilen toprakta yetiştirilmelidir. İyi drene edilmiş bir yetiştirme alanı sağlamak için Saksılarımız yükseltilmiş bir şekilde konumlandırılabilir. Blueberry, diğer meyve bitkileri gibi çamurlu bir yapıya sahip toprağı sevmez, toprak yeterince drene olmalıdır. İlkbaharda yaşanabilecek donlara karşı önlem almak için Maviyemiş yetiştiriciliği kapalı alanda yapılmalıdır. Erkenci çeşitlerin saksı konumlaması ya da açık arazide ki dikim mesafesi 3mt x 1 -1,2 mt. olabilir.
Blueberry için nasıl Gübreler kullanılır?
Kullanılacak gübreler asit formda ya da toprak pH’sını ayarladıysanız nötr formda olması gerekir ki pH’da değişikliğe sebep olmasın. Amonyum sülfatlı gübreleri seven bir bitkidir. İlerleyen zamanda yaprakta kloroz görülmeye başladıysa demir eksikliğine bağlı bir değişim olması muhtemel olduğu için demir şelatlı ve sülfatlı gübreler uygulanabilir.
Blueberry Budama
İlk 3 yıl boyunca çiçeklerin budanmasından bahsetmiştik. Blueberry bitkisi uyku döneminde yani Mart ayı ortasında budanmalıdır. Budama sırasında kuru ve zayıf dallar ile küçük tomurcukları olan ince, dikey obur/odunsu dallar çıkartılır. Bitkinin merkezine doğru büyüyen ve içinin ışık almasına mani olan dallar da çıkartılır. İlerleyen yıllarda taç oluşumundan sürgün büyümesini teşvik etmek için birkaç yaşlı/eski dal çıkartılması yapılır. Dik/yukarıya doğru büyüyen dallar eğme yapılır ve ince dallar çıkarılabilir. Blueberry meyveleri 2 yıllık dallarda oluşan sürgünlerin uçlarında salkım şeklinde üretilir. (Şekil 5 ve 6). Maviyemiş bitkisi dalları, meyvelerle aşırı yüklendiğinde daha küçük meyveler üretme eğilimine girer. Bu nedenle, çok fazla çiçek tomurcuğuna sahip olmamak için dal sayısına ve düzenli budamaya dikkat edilmelidir
Hasat ve Depolama
Blueberry bitkisinde meyveler salkım şeklindedir ve aynı anda olgunlaşmaz, en az haftada bir kez toplama işlemi yapılmalıdır. Olgunlaşmamış meyvelerde asit miktarı fazla ve kalite düşüktür. Bu sebepten meyveler tam olgunlaşma gerçekleşmeden toplanmamalıdır. Bu farkı ayırt edebilmek için meyve rengine bakmak gerekir. Olgunlaşmamış meyveler kırmızımsı bir renkte iken, olgun meyveler tek tip renkte çeşit özelliğini yansıtan mavi renktedir. Meyveler ilk mavi renge dönmeye başladıklarında tadı tam olarak oluşmaz, tam tadın oluşması için 1-2 gün geçmesi gerekir.
Meyvelerde renk dönüşümü başladıktan sonra sulama işlemi devam etmelidir. Bu sürede yapılan sulamalarda meyve boyutunda % 35’e kadar artma görülmüştür. Blueberry, diğer bazı meyvelerin aksine, olgunlaşma tamamlandıktan sonra 10 gün daha dalda kalmaya devam etsede boyut ve gram kaybı olmaz ve meyve şekeri içeriği tam olgunlaşma sonrası % 15 kadar yükselme gösterir.
Meyveler hasat edildikten sonra meyve aroması ve şeker oranında bir değişim olmaz. En lezzetli meyvelerin alınabilmesi için olgunlaşmanın meyve üzerinde tamamlanmasına müsade edilmelidir. Olgunlaşmanın tamamlandığını anlamak için; meyveyi dokunduğunuz an düşmesi değil, hafif bir itiş sonucu düşme gerçekleşiyorsa toplama yapılabilir diye düşünmelisiniz. Tam olgunlaşma gerçekleştikten sonra karşılaşacağımız diğer bir sorun toplama sırasında meyvelerin düşmesi ve zedelenmesidir. Bunun önüne geçebilmek için özel toplama tarakları kullanılmalı ya da meyvelerin düşüp yere çarpmasını önlemek için yükseğe gerilen bir örtü kullanılabilir.
Hasat işlemi sonrası toplanan meyveler güneş altında tutulmamalıdır. Koyu renkli meyveler güneş altında hızla ısınır ve bozulma/çürüme başlar. Kiraz gibi düşünebiliriz. Gölgede serin bir şekilde ya da soğutma kullanarak muhafaza etmeliyiz. Düşük sıcaklık olgunlaşmayı yavaşlatır ve çürümeyi önemli ölçüde azaltır. Blueberry 0°C ve % 85 bağıl nemde en iyi şekilde muhafaza edilir. Çürümeye sebep olan en yaygın üç hastalık etmeni; Antraknoz, gri küf ve Alternaria‘dır. Yeni hasat edilmiş maviyemiş, 0 ° C’de 2 hafta, 21 ° C’de sadece birkaç gün muhafaza edilebilir.
Sonuç:
Bu yazımda sizlere blueberry yetiştiriciliği için ihtiyacınız olacak bilgileri olabildiğince sağlamaya çalıştım sevgili dostlarım. Seçtiğiniz ya da sizin yaşadığınız bölgeye uygun olan türü seçtikten sonra mavi yemiş yetiştiriciliği için ilk adımı atmış olacaksınız. Bu işe gönül vererek ve hakkını vererek yaptığınızda blueberry yetiştirmek oldukça karlı bir iş, küçük çaplı ise de oldukça lezzetli bir uğraştır. Sorularınız olursa çekinmeden yorumlarda belirtebilirsiniz.
Sizler için bu yazıyı hazırlamak oldukça uzun zamanımı aldı. Yukarıdaki butonlardan paylaşırsanız bana en büyük desteği vermiş olursunuz. Görüşmek dileğiyle.
Ankara’da cam balkonda saksıda bu meyveyi yetiştirebilir miyim diye araştırırken yazınızı gördüm. Baktıklarım içerisinde en güzeli sizinkiydi. Yoğun emek sarf edip detaylı bir yazı hazırlamışsınız. Çok yararlandım. Elinize, emeğinize sağlık.
Teşekkür ederiz Serdar bey.
çok güzel bir çalışma, çok teşekkürler!
Kıymetli yorumunuz için çok teşekkür ederim
elinize yyireginize saglik. ben de heveslendim saksida yetistirir miyim diye ama anladigim kadariyla pek girismemek lazim. bahcemizde hambeles (murt, mersin ) yetisirdi eskiden . dedim bunuda yetistiririm herhalde ama. osmaniye de sicakta da pek olmaz sanirim. hayal kirikligi oldu benim.icin tabi😊. bilhiler icin tesekkur ederim.
Biz teşekkür ederiz Tuğba hanım.
Tuğba hanım merhabalar,
Güzel yorumunuz ve desteğiniz için teşekkür ederim. Saksıda yetiştiricilik mümkün fakat saksı toprağı pH’sını 5,5 – 6 arasında sabit tutmanız gerekir. Bunun için sulama suyunuz içerisine ekstra asit takviyesi yapmalısınız bu da amatör yetiştiricikte biraz zor olacaktır. 🙂 Toprakta yetiştiricilik için de toprak pH’sının buna uygun olması gerekmektedir. Eğer bahçe toprağınız uygun değilse tavsiye edemem. İlginiz için tekrardan teşekkür ederim. Sorunuz olması halinde lütfen irtibatta kalalım.
Sevgilerimle,
Çok güzel bir çalışma olmuş. Tüm bilgiler için çok teşekkür ederim. Nasip olursa toprak analiz sonucuna bağlı olarak sakaryada 650 rakımda bahçe kurmayı düşünüyorum. Yaklaşık 8 aydır mavi yemiş konusunda bilgi topluyorum. Hüseyin Çelik hocamızla bile iletişime geçtim. hayırlısı bakalım. analiz sonucuna göre şekillenecek bu işler.
Selamlar İmdat Bey,
Sizler için hayırlısını diliyorum. İnşallah istediğiniz bahçe kurulumunu ve bereketli hasatlar yaparsınız. Lütfen sonrasında da bizlerle paylaşımda bulununuz. Mesajınız için çok teşekkür ederim.
Sevgilerimle,