Uykusuzluğun Zararları Nelerdir? İşte İnsan Bedenini Mahveden 10 Etkisi

Uykusuzluğun zararları nelerdir ve insan üzerindeki etkisi nedir hemen herkes tarafından bilinen ve kötü bir şey olduğunun ortada olduğu insanlık kadar eski olan bir durum. Genellikle herkes bu sorunla az ya da çok karşı karşıya kalmakta. Uykusuz kaldığınız günlerde asabi ve sersem olduğunuzu zaten biliyorsunuz ama uykusuzluğun kilo aldırdığını, ya da cinsel gücü diplere çektiğini biliyor muydunuz?

Daha önce paylaştığımız bir türlü kilo verememenizin 8 sebebi ve çözümü adlı yazımızda da uykusuzluğun fazla kilolarla bağlantısından bahsetmiştik. Burada size okuduktan sonra hayatınızda daha fazla yer vereceğinize inandığım düzenli uykunun olmadığı durumlarda bizde bıraktığı baş belası etkilerinden bahsedeceğim. Az uyumak zararlı mı, uykusuzluk vücutta ne yapar bir bakalım:

Çok da Bilinmeyecek Bir Durum Değil Ama, Uykusuzluk Kazalara Yol açar

Aklınıza hemen trafik kazası geldi herhalde. Yok yok, sadece bu değil.

1986 Çernobil felaketi,

1979 Three Mile adası nükleer kazası,

Exxon Valdez petrol sızıntısı ve bunlara benzer diğerleri gibi etkisi hala süren ve sürecek olan küresel çaplı felaketler de uykusuzluktan kaynaklanmıştı.

Ama yukarıda da dediğim gibi uykusuzluk ya da uyku sersemliği her gün yollarda can alan, ya da en iyi ihtimalle yaralanma ve mal kayıplarına neden olan durumlardan birisi. Uykusuzluğun insan üzerindeki etkisi direksiyon başında uyuklamanın yanında tıpkı alkollü araç kullanma gibi reflekslerde yavaşlamaya yol açan bir durum olmakta.

Amerikan Ulusal karayolu trafiği güvenliği idaresi (NHTSA) tahminlerine göre Abd’de uykusuzluk yüzünden her yıl 100.000 araç kaza yapmakta ve buna bağlı 1550 ölüm meydana gelmekte. Ülkemizde trafik kurallarına uymama alışkanlığı yaygın olduğundan durumun daha vahim olduğuna eminim.

Araştırmalara göre iş başında meydana gelen kazalarda uyku eksikliğinin ya da kalitesiz uykunun rolü de bir hayli fazla.

Uyku kaybı ruhsal çöküntüye yol açar

Uyku, düşünme ve öğrenme işlemleri üzerinde kritik bir rol oynar. Uyku eksikliği ise bir çok yönden bu zihinsel becerilerin zarara uğramasına yol açar.

Uykusuzluğun ilk etapta bozmaya başladığı fonksiyonları,

• Dikkat,
• Refleksler,
• Konsantrasyon,
• Sebep sonuç ilişkisi çıkarma,
• Problem çözme yetisi

olarak sıralayabiliriz -ki bunlar kimi yerde bizim hayatta kalmamıza yarayan beyin fonksiyonlarıdır. Bu fonksiyonların bozulması öğrenme işlevinin yitirilmesine neden olmaktadır.

İkincisi, gece uyku esnasında, hafızayı yenileyen ve tazeleyen bir çok farklı uyku döngüsünün içinden geçmekteyiz. Yeteri kadar uykunuzu almadığınız durumlarda sadece okulu kastetmiyorum, gün içinde ne öğrendiğinizi ve tecrübe ettiğinizi hatırlama yeteneğinizi kaybedebilirsiniz.

Uyku Yoksunluğu Ciddi Sağlık Problemlerine Yol Açar

Düzensiz uyku ve kronik hale gelmiş uykusuzluğun zararları sizi aşağıdaki bu sorunlarla karşı karşıya bırakma riski vardır:

• Kalp rahatsızlıkları
• Kalp krizi
• Kalp yetmezliği,
• Kalp ritim bozuklukları
• Yüksek tansiyon
• Kalp çarpıntısı

Bazı araştırma sonucu tahminlerine göre, insomnia (uyuyamama hastalığı) olan insanların %90’ı bu tarz sorunlarla baş başa.

Yetersiz Uyku Cinsel Dürtüyü Ve Gücü Azaltır

Uykusuzluğun zararları nelerdir konusunda herhalde tüm erkekleri en çok endişelendiren kısım bu olsa gerek. Gece geç saatlere kadar oturmak, bunu da kronik hale getirmek, giderek cinsel gücünüzü azaltır. Uyku uzmanlarının belirttiklerine göre, uyku eksikliği çeken kadın ve erkeklerde daha düşük libido ve cinselliğe karşı daha az ilgi olduğu ortaya çıkmış.

Bu aslında çok da şaşıracak bir durum değil. Vücudun tam dinlenememesi, git gide azalan enerji, uykusuzluk çekmek ve tansiyon yükselmesi ilk başta suçlayabileceğimiz nedenler olsa gerek. Hele uyku apnesi (bir tür solunum yolu rahatsızlığı) olan erkeklerde durum daha da içler acısı. 

2002 yılında Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism’de yayımlanan bir araştırma raporunda, uyku apnesi olan bir çok erkekte düşük testesteron seviyeleri saptanmış. Araştırmada, uyku apnesi olan erkeklerin yarısının da gece salgılanan testesteron seviyelerinin anormal düzeyde düşük olduğu gözlemlenmiş. Yani ‘ben 2 saat uyuyorum bana yetiyor’ diyenlere aldırmayın. Uyku eksikliği bir çok konudan taviz vermeniz demek.

Uykusuzluk Depresyona Yol Açar

Zamanla, uyku yetersizliği ve uyku bozuklukları, depresyon belirtilerinin ortaya çıkmasına neden olmakta. Amerikan ulusal uyku kurumunun yaptığı bir araştırmada, depresyon belirtileri ve anksiyete teşhisi koyulan insanların gece 6 saatten daha az uyudukları ortaya çıkmış.

Modern yaşamda en yaygın görülen uyku bozukluğu problemi olan insomnia, depresyona en güçlü bağı olan sorun olarak kabul edilmekte. 2007 yılında, 10.000 denek üzerinde yapılan bir araştırmada bulunan sonuçlara göreyse, insomnia rahatsızlığı olan insanların olmayanlara göre 5 kat daha fazla depresyon belirtisi gösterme eğiliminde olduğu ortaya çıkmış.

Aslında depresyon ve insomnia, birbirini besleyen, işleri daha fazla kısır döngü haline getiren iki büyük problem. Yani uyku bozukluğu az uyumak depresyon ve belirtilerini ortaya çıkarırken, ortaya çıkan bu depresif hal, daha fazla uykusuzluğa neden olmakta. Tam tersi mantıkla da hareket edecek olursak, uyku bozukluğunu düzeltip daha fazla uyumak, depresyon belirtilerinden kurtulmaya yarayan bir durum.

Uyku Yetersizliği Cildi Yaşlandırır!

Çoğu insan bir kaç gece uykusuz kalmanın sonucunda gözlerin şişmesi, elin yüzün soluklaşması gibi durumları tecrübe etmiştir. Ancak uykusuzluğun kronik bir hale gelmesiyle cansızlaşıp solan bir cilt, göz altında artık geçmeyen çizgiler ve morluklar hayatınızın bir parçası haline gelir.

Yeteri kadar uyumadığınızda, vücudunuz biriken yorgunluk ve stres karşısında kortizon salgılar ve fazla miktarda kortizon, cildinizi pürüzsüz ve esnek tutan cilt kolojenlerini ve proteinleri yıkıma uğratır. Belli bir yaştan sonra ortaya çıkması gereken bu durumlar vücuda yaşattığınız uykusuzluk yüzünden genç yaşlarda sizi bulur.

Uyku kaybı ayrıca, bir türlü kilo verememenizin nedenleri ve bir türlü kas yapamamanızın nedenleri yazılarımda da kenarından değindiğim gibi, ‘derin’ uykuda salgılanması gereken büyüme hormonu (HGH) salgılanmasını engeller. Büyüme hormonu, büyüme çağında büyümemize yardımcı olurken, yaş ilerledikçe kas kütlesi kazanımı ve korunması, cildin kalınlaşması ve kemiklerin güçlenmesi gibi fonksiyonlarda rol oynar. Yani büyüme hormonu bize yaşamımızın her döneminde gereklidir.

(Dışarıdan ekstra takviye olarak büyüme hormonu da alınabilmektedir. Bu steroid kullanımıyla karıştırılmaması gereken bir durumdur. Eczanelerde de bulunabilen büyüme hormonunu takviye olarak alıp günlük düzenli kullanmanın aşırı pahalı bir süreç olmasından dolayı, günümüzde genelde yalnızca ünlüler ve ekonomik durumu iyi olan sporcular bunu karşılayabilmektedir. Tabi yan etki görülmemesi için, önerilen dozajlarda kullanılması şartıyla.)

Uykusuzluk Unutkanlık Yapar

Hafızanızı güçlü mü tutmak istiyorsunuz? Bol bol uyuyun ve uykunuzu alın. Olayları nasıl daha net görüp hatırlayabildiğinizi, sosyal ilişkilerinizin ve yaşantınızın nasıl iyileştiğini, insanların size nasıl daha olumlu yaklaştığını şaşırarak izleyeceksiniz.

2009’da Amerikan ve Fransız araştırmacıların keskin beyin dalgalarının (sharp wave ripples) hafızanın güçlenmesinden ve bağlantıların birleşmesinden sorumlu olduklarını ortaya koymuşlardır. Bu dalgalar yeni öğrenilen bilgileri, beynin hippokampüs bölümünden uzun  süreli hafıza olan neokorteks kısmına taşıyarak öğrenmeleri kalıcı hale getirmekte. Bu keskin beyin dalgaları en çok, uykunun en derin bölümlerinde ortaya çıkmakta.

Uykusuzluk Kilo Aldırır

Biraz da yağlanmadan ve kilo alımından bahsedecek olursak, şöyle bir görüş vardır ki, o da uykusuzluk çekiyorsanız kilo alabileceğiniz gerçeğidir. Bilim insanlarına göre uyku eksikliğinin açlıkla bir bağlantısı var. Uykusuzluk çektikçe açlığınız ve atıştırma ihtiyacınız artar ve bu da obezliğe yol açabilir. 2004 yılının araştırmasına göre, günde 6 saatten daha az uyuyan insanların 7-9 saat arası uyuyan insanlara göre neredeyse %30 daha fazla obez olma riski taşıdığı belirlenmiş.

Bunun yanında en son yapılan bir araştırmada, araştırma konusu olarak uyku ile açlık duygusunu düzenleyen peptitler arasındaki ilişki araştırılmış. Çıkan sonuç elbette beklenilen gibi. Grelin açlığı tetikleyen, leptin ise açlığı bastıran peptitler olarak, uyku eksikliği grelin peptitinin artmasına ve leptin seviyesinin düşmesine yol açtığı gözlemlenmiş. 

Uyku eksikli sadece açlığı artırmakla kalsa iyi. Bununla yetinmeyip, açlığımızın yüksek yağ, yüksek karbonhidrat tarzı tarzı yiyeceklere karşı artmasını sağlıyor. Yani bazen uyandıktan sonra aşırı bir hamburger patates kızartması isteği, ya da gözümüzün önünden gitmeyen bir çikolata yeme isteği bundan kaynaklanmakta.

Süregelen araştırmalar düzenli uyku kuralının resmi olarak kilo verme programlarında bulunup bulunmamasının gereksinimi tartıştığı şu günlerde, siz en iyisi mi, düzenli uyku alışkanlığı edinip önceden kendi yolunuzu çizin.

Uyku Eksikliği Ölüm Riskini Artırır.

Yukarıda saydıklarımızın elbette genel sağlığa ve genel organ işlevselleğine bir etkisi bulunacak. Kalbimiz de diğerleri gibi bir organ olduğundan, hiç dinlenemediğini düşünün. Hayatımız boyunca bir gün bile biraz dinleneyim demeden bize eşlik edip vücuda gereken kanı sağlıyor. Kalp de uykuda dinleniyor.

Whitehall II araştırmasında, İngiliz bilim adamları 20 yıl boyunca devlet görevinde çalışanların uyku düzenlerini inceledi. 2007 yılında da araştırmayı yayımladılar. Sonuçlara göre, uyku uzunluklarını 7 saatten 5 saate düşüren insanların ölme risklerinin ikiye katlandığı ortaya çıktı. Özellikle kardiyovasküler sistemin sekteye uğramasından kaynaklı sorunlar yüzünden ölüm riski artmakta.

Uykusuzluk Muhakeme ve Karar Verme Yeteneğini Bozar

Uykusuzluk, olayları yorumlayabilme yeteneğimizi etkiler. Eminim bu hemen herkesin kendisinden bildiği bir durumdur. Bu etki durumlar karşısında doğru yargılama yeteneğimizi elimizden alır, cevap sürelerimiz uzar, yavaşlar. Olayları doğru ve mantıklı şekilde değerlendiremeyiz.

Dünya git gide hızlanıyor, hayat da öyle. Her geçen gün bizi daha da yoran, daha hızlı tepki vermemizi gerektiren nesnelerle doluyor etrafımız. Otomobiller hızlanıyor, bizim de hızlanmamız gerekiyor, cihazlar, insanlar, iş yerinde verilmesi gereken kararlar, cevaplar… Geç tepki veren, topluluğa yetişmeyen insanlar da hemen dikkat çekiyor.

Uykusuzluktan kaynaklı eksiklikler zor kabulleniliyor

Uyku eksikliği çeken insanların bir büyük ve asıl çözmeleri geren sorun ise, uyku eksikliğinin onlara neler yaptığını kabul etmemeleri.  Uyku uzmanlarının söylediğine göre, eğer az uyku uyuduğunuz halde her şeyin normal olduğunu, tamamen iyi olduğunuzu düşünüyorsanız, aslında muhtemelen yanılıyorsunuz. Söylediğim gibi, hele bir de zihinsel fonksiyon sağlamlığı ve çabuk karar verebilme gerektiren bir meslekte çalışıyorsanız, bu sizin için büyük bir sıkıntı olabilir.

Yine uzmanlara göre, eğer zaman içinde günde 7-8 saat uyku yerine 5-6 saat uykuya alıştıysanız, artık bu kalıbın dışına çıkamayacağınızı, bunu uğraşsanız da artıramadığınızı söylemeye başlıyorsunuz. Bu sorunun fiziksel olarak ilk başta bir emaresi olmasa da, mental anlamda performans gerektiren bir teste tabi tutulduğunuzda, ya da kendiniz uyguladığınızda, aslında git gide dibe doğru gittiğiniz görülüyor. Tabi uzun vadede yukarıda söylediğim tüm problemlerle de karşı karşıya kalma riskiniz yüksek.

Görsel kaynaklar: alzforum leafly