2017 sonlarında Apple aldığı şikayetlerle gündeme oturmuş, kullanıcıların, iPhone modellerinin 1 yıl bile dolmadan yavaşladığı yönünde şikayetlerine maruz kalmıştı. Hatta bir Reddit kullanıcısı, iPhone’nin pilini değiştirince telefonun hızının tekrar eski seviyeye geldiğini paylaşmasından sonra daha fazla dayanamayan şirket, bu planlı eskitmeyi kabul etmişti.
Apple’ın planlı eskime yaptığını itiraf etmesinin ardından, ABD’de 8 dava birden açılmış, akabinde İsrail ve sonrasında Fransa derhal harekete geçmiş ve Apple’ı mahkemeye vermişti. Apple,daha sonuçlanmış olmasa da, hemen hemen eş zamanlı olarak o dönemde bir çok tazminat davasıyla karşı karşıya kalmıştı.
Diğer ülkelerden farklı olarak, Fransa’da bu planlı eskitme olayı bir suç. İsrail ve ABD gibi ülkelerde ise, bu davalar tüketici haklarını savunan gruplar tarafından yürütüldü.
Planlı Eskitme Nedir?
Bilmeyenler için, en basit tabiriyle, planlı eskitme, endüstride bir ürünün, cihazın, ya da herhangi bir eşyanın kendi malzeme ömründen daha kısa süre dayanacak şekilde üretilmesi olayıdır. Bu satın aldığınız ürünün kendi bünyesinde de bulunabilir, telefon ya da bilgisayar gibi, OTA güncellemeleriyle sonradan, yavaş yavaş da ilave edilebilir, ya da tamamen reklamlar vasıtasıyla psikolojik olarak sizi etkileyerek de olabilir. Mesela, aldığın çamaşır makinesi daha senesini doldurmadan, reklamlarda kırıştırmayan, kurutma özelliği olan, İnternet’e bağlanan bir makine üretildiğini görürsün, sonra sendekinin aslında ne kadar da eski olduğunu hissedersin, ya da, alırken en iyisi vaadiyle aldığın buzdolabı, şimdi reklamlardaki gibi sebzeleri elli altmış gün taze tutmuyordur. Ya da, tüm bunların yanında, artık hiçbir beyaz eşyayı 20 yıl önce olduğu gibi dayanıklı değildir.
Bizler açısından bu son derece yanlış olarak görülse de, üretici şirketler kendi açılarından, pazarda devamlı bir döngünün olabilmesi için, bu durumu doğru görüyor olabilmekte.
Planlı eskitmeyle gündeme en çok gelen şirket Apple iPhone
Neyse, şimdiki konumuz Apple ve telefonlarına yaptığı planlı eskitme. ABD gibi telefonların 500-1000 dolar arasında satıldığı, yani insanların zaten her yıl telefon değiştirdiği ve çok da dert etmemesi gereken bir ülkede bile 8 farklı dava ile karşılaşan şirketin, bizim gibi uçuk rakamlara satıldığı ve insanların zorlanarak aldığı bir ülkede hiç gündeme gelmemesi, en azından bugüne kadar, garip bir durumdu. Neyse ki artık bir millet vekili bu konuya değinmeyi tercih etmiş. Kendisine teşekkür ediyorum şahsen.
Sözcü gazetesinden Başak Kaya’nın haberine göre, CHP Gaziantep Milletvekili Bayram Yılmazkaya bu planlı eskitme konusunu TBMM gündemine taşımak için harekete geçmiş bulunmakta. Söylediğine göre; 58 milyon akıllı telefon kullanıcısı olan Türkiye’nin, son 10 yılda toplam 143 milyon adet cep telefonu ithal ettiğini hatırlatarak Apple’ın kasasına 24 milyar dolar gibi büyük bir meblağ para girdi.
Yılmazkaya, Apple’nın eski model telefonlarını bilinçli olarak yavaşlattığını belirterek,
Fransa, İtalya, İsrail ve ABD’nin birçok eyaletinde Apple’a bu konuda davalar açıldı. Eski model telefonların yavaşlatılıp, kullanıcıların yeni telefon almaya yönlendirildiği ortaya çıkarsa, bu konu büyük bir dolandırıcılık davasına dönüşebilir” dedi ve konuyu Meclis’in gündemine taşıdı.
Apple’a Türkiye de Sağlam Davalar Açılabilir
Fransa’da bu eskitme eylemi illegal olduğu için, yakalanan şirket, yıllık gelirinin %5 gibi devasa bir cezaya çarptırılabilir. Devasa diyorum, çünkü burada şirket değeri 1 trilyon dolar noktasına vurmuş APPLE’dan bahsediyoruz. Fransa’da bu dava sonuçlanır ve Apple suçlu bulunursa, %5’lik oran üzerinden hesaplayınca şirkete 11.5 milyar dolara kadar ceza gelebilir. Türkiye’de de 9.5 milyon aktif iPhone kullanıcısı olduğunu düşünürsek, devletin öncülük etmesiyle Apple’a burada da büyük cezalar gelebilir.
Yaklaşan seçimlerin meşgul ettiği Türkiye gündeminde bakalım bu konu yeterince önem kazanıp mecliste bir düzenlemeye gidilecek mi? Bekleyip görelim.
Görsel: valleynewslive
